اماكن مذهبي

زير بناي واقعي مردم شناسي يا انسان شناسي اجتماعي - فرهنگي، مردم نگاري است. در حقيقت مردم نگاري ثبت و ضبط اطلاعات و جمع آوري مصالح و لوازم مادي تحقيق در محل يا در موضوع مورد مطالعه است. و منظور از آن تدوين كاملترين تابلوي ممكن از يك محل مي باشد، و موضوع مورد مطالعه مي تواند تمام گستره هاي فرهنگي تاريخي و جغرافيايي را در بري بگيرد. «دكتر عسكري خانقاه، 1373» بنابراين مردم شناسي در ارتباط با ساير علوم از جمله تاريخ، جغرافيا،اقتصاد، سياست، جامعه شناسي و بر اساس روش استدلال استقرائي، حركت از موضوعات به سمت كل، در صدد شناخت اين گستره ها مي باشد. در اين تحقيق كه نوعي تحليل مردم شناسي است سعي شده است تا موضوع مورد مطالعه كه شهر صائين قلعه و اماكن مذهبي تاريخي آن از جهات مختلف، جمعيتي جغرافيايي، فنون، اقتصاد، دين، زبان، عادات، آداب و رسوم و ... مورد بررسي و شناخت قرار گيرد. مردم شناسي مي تواند در اين بررسي يك جامعه ابتدائي يا روستايي يا جوامع صنعتي مدرن را مورد مطالعه قرار دهد. و از گرايش هاي مهمي كه در زمره ي مهمترين تفكرات مردم شناختي هستند يعني تكامل گرايي، كه در جستجوي آن است كه جاي انسان را در بين ساير انواع حيوانات تعيين كند، كه توسعه فرهنگي را منشعب از چند مركز ايجاد و ابداع بداند و كاركرد گرايي كه همه وقتش را بر روابط كاركردي بين ويژگيهاي فرهنگي مختلف درنهادهاي اجتماعي متمركز نموده و ساخت گرايي و ... استفاده نمايد. «پيشين»

طرح مسئله

يكي از مشخصه هاي اديان، اديان چه ابتدائي و يا اديان الهي، مسأله تقدس است. در هر ديني جاذبه هاي قدسي وجود دارد و مردمان آن جوامع نسبت به آن موارد و مكانهاي مقدس احترام و ارزش معنوي قائل هستند، و اعمال خاصي را براي آن مكانها در نظر گرفته اند و با دقت سعي در انجام آن اعمال در آن اماكن مي باشند. مردم ديندار در هر آئيني براي بازديد و زيارت و انجام اعمال مربوط به آن در زمان مناسبي به آنجا مراجعه و به وظايفي كه مطابق با آداب و رسوم آئينشان آئينشان است عمل مي كنند. در كشور ما نيز كه مردم پيرو دين اسلام و مذهب تشيع هستند، مكانهاي مقدسي بسياري در نقاط مختلف كشور بصورت، قدمگاه، مزارمطهر، اقامتگاه، از امامان و اولاد آنها پراكنده شده است. وبه مردم سالانه بصورت انبوه حتي با طي مسافتهاي طولاني خود را به اين اماكن مي رسانند. به آنها متوسل مي شوند، زيارت مي كنند و نذر قرباني به جاي مي آورند. در جامعه مورد مطالعه ما يعني صائين قلعه كه يكي از شهرهاي استان زنجان با قدمت بسيار مي باشد و با وجود چنين امكن مقدسي بصورت امامزاده، ما شاهد حضور گسترده مردم بري عرض ارادت، دعا، نيايش، توسل ، هستيم كه در اين تحقيق سي در شناخت اين گرايش ها تجزيه و تحليل مربوط به آن مي باشيم.

1- موضوع تحقيق:

تحليل مردم شناسي اماكن مذهبي تاريخي شهر صائين قلعه.

2-هدف تحقيق:

شناخت اماكن مذهبي و تاريخي صائين قلعه و معرفي گذشته تاريخي  تحولاتي كه در اين شهر و اماكن مقدس و مذهبي آن روي داده، آشنا كردن مردم با خصوصيات جغرافيايي، اقليمي، اقتصادي، منطقه، شناخت امكانات بالقوه مادي و معنوي و وادار نمودن افراد، براي تحقق بخشيدن و بالفعل كردن آنها، شناخت تأثيرات  و كاركردهاي مختلف ، اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي، سياسي، رواني اماكن مذهبي و امام زاده ها و علل گرايش مردم به زيارت و احترام اين اماكن، و همچنين شناخت آداب و رسوم مختلف، در مورد زيارت، نذر، قرباني، ميهماني، مراسم جشم، شادي، تفريح، عزاداري....كه در اين اماكن توسط زائرين صورت مي گيرد.

3- انگيزه تحقيق:

با نظر به اين كه در كشور ما با توجه به دين و آيين و مذهب مردم، گرايش و كشش زيادي به مسئله مقدس بودن اماكن مذهبي و زيارت آن اماكن وجود دارد. و اين گرايش و احترام در جامعه مورد تحقيق ما بصورت گسترده مشاهده مي شود سعي در پژوهش و تحليل اين مسأله بر آمده ايم.

4- ضرورت تحقيق:

زندگي اجتماعي مردم از طريق تعاملات اجتماعي ميان افراد گسترده مي شود. تعامل اجتماعي يعني تمايل افراد به برقراري رابطه با يكديگر، كه از فطرت انسانس آنها ناشي مي شود، و باعث وحدت و گسترش روابط اجتماعي و همبستگي ميان اعضاء جامعه مي گردد. واسطه تعامل ميان افراد معاني هستند و معاني شامل رفتارهاي مختلف فرهنگي ، مذهبي و ديني، اقتصادي، اجتماعي، و سياسي مي باشند. فرهنگ ديني و رفتارها و مراسم مذهبي، بخشي از زندگي اجتماعي مردم مي باشند.

و در تعاملات اجتماعي، بعنوان واسطه باعث گسترش روابط افراد مي شود. دعا، نيايش، نماز، زيارت، عزاداري بصورت دسته جمعي انجام مي گيرد. و ما همواره در اماكن مذهبي، مانند مساجد، امام زاده ها، مرقد امامان، اين اعمال را مشاهده مي كنيم. در اماكن مقدس و مذهبي جامعه مورد تحقيق، يعني امام زاده ها، زائرين زيادي براي زيارت، دعا، نيايش، انجام نذر، قرباني، تفريح، عزاداري حضور پيدا مي كنند، و در مواردي شاهد كرامات، و معجزات در اين اماكن هستيم. لذا شناخت اين اعمال و رفتارها و معجزات و كرامات امام زاده ها كه از عناصر فرهنگ ديني و اجتماعي هستند، و معرفي آنها به مردم و ارتقاء فرهنگ زيارت، ضرورت پژوهش را بيشتر نمايان ميكند. و از طرف ديگر چون تاكنون تحقيقي جامع از خصوصيات و ويژگي هاي، تاريخي، اجتماعي، اقتصادي، سياسي، شهر صائين قلعه و اماكن مذهبي آن صورت نگرفته است، ضرورت ديگري را براي اين تحقيق ايجاد مي كند.

5- روش تحقيق:

روش ميداني - مشاهده مشاركت آميز، مصاحبه، و مطالعه ي اسناد و منابع از ديدگاه مكتب كاركرد گرايي است ] چرا كه در اين مكتب جامعه به صورت كلي در نظر گرفته مي شود، كه از اجزائي تشكيل شده و هر جزء در ارتباط با هم در جهت بقاي كل نظام، كاركردي را بر عهده دارند. در اين مكتب در تعريف فونكسيون آمده برآورده شدن يك نياز بوسيله يك عمل دكتر مهرداد نوابخش 1382[  بطوريكه نيازهاي روحي و رواني انسان از طريق عمل عبادت، قرائت قرآن- ياد خدا-زيارت ائمه، تذر، قرباني و غيره ارضاء مي شود.